Prawo spadkowe - zmiany w dziedziczeniu ustawowym

28 czerwca 2009 r. weszły w życie przepisy kodeksu cywilnego regulujące krąg osób uprawnionych do dziedziczenia po zmarłym w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił testamentu (tzw. dziedziczenie ustawowe). Nowelizacja rozszerza krąg osób dziedziczących z ustawy, ograniczając sytuacje dziedziczenia przez gminę lub Skarb Państwa.
Obecnie z Kodeksu cywilnego wynika siedem grup spadkobierców:

I grupa: małżonek spadkodawcy, zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki itd.)
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, jednak część przypadającą małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Reguła tą stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (a więc wnuków itd.).

II grupa: małżonek spadkobiercy, rodzice spadkobiercy
W braku zstępnych spadkobiercy (dzieci, wnuków itd.) do spadku powołani są małżonek spadkodawcy i rodzice spadkodawcy. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

III grupa: rodzice spadkodawcy
W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.


IV grupa: rodzic spadkodawcy, rodzeństwo spadkodawcy
Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

V grupa: dziadkowie spadkodawcy:
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.
Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

VI grupa: pasierobowie
W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

VII grupa: gmina lub Skarb Państwa
W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Omówione wyżej przepisy mają zastosowanie wyłącznie w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Aby uniknąć więc sporów w rodzinie o spadek, warto zawczasu sporządzić testament, ustalający krąg spadkobierców. Wzory testamentów dostępne są tutaj, a wzory pism procesowych w sprawach spadkowych tutaj.